Jak pomóc, kiedy bliski odchodzi na skutek samobójstwa?

Jak pomóc, kiedy bliski odchodzi na skutek samobójstwa?

Świadomość popełnienia samobójstwa przez bliską osobą wywołuje mieszane uczucia. Najczęściej pojawia się poczucie winy. Nie ważne, że bliski nie dawał sygnałów ostrzegawczych o swoim stanie psychicznym. Wiele osób mimo to czuje się odpowiedzialnych za odebranie sobie życia przez krewnego. Zastanawiają się, co mogli zrobić, aby nie dopuścić do tej sytuacji, co przeoczyli, a co zbagatelizowali.

Osoby po takich zdarzeniach mogą uznać, że nie były wystarczająco uważne i przypominają sobie wiele sytuacji, które powinny wzbudzić niepokój. Niekiedy oskarżają siebie samych za brak wsparcia, nieudzielenie pomocy i znajdują mnóstwo argumentów przeciwko sobie. Bardzo chcą zrozumieć to, co przeżywał bliski, a nawet pragną znaleźć racjonalne powody odebrania sobie życia.

Złość

Osoba w żałobie może również odczuwać złość na zmarłego z powodu braku dbałości o pozostawioną rodzinę, czy nadanie jej piętna. Może też poczuć się nieważna, niekochana, a często trudno oderwać się od myśli „jakby mnie kochał, to by się nie zabił”. Wydaje mi się, że największym problemem jest to, że takie myśli, odczucia nie są akceptowane społecznie. Ludzie są oburzeni, że rodzina myśli tak egoistycznie, a nie skupia się na zrozumieniu cierpienia zmarłego. Uczucie złości jest jak najbardziej normalne i warto dać mu wybrzmieć. Można czuć się opuszczonym, złym i zawiedzionym. W procesie żałoby nie ma uczuć, które nie powinny się pojawić.

A czy mogę czuć ulgę?

Uczucie ulgi po doświadczeniu straty może się pojawić. Bywa i tak, że osoba, która odebrała sobie życie długo chorowała, i wiele razy podejmowała temat lub próby samobójcze. Rodzina przez cały czas żyła w napięciu i lęku przed stratą ukochanej osoby. Do tego układała życie w taki sposób, aby zaopiekować się chorym, odciążyć go w codziennych sprawach i problemach. To wszystko jest bardzo energochłonne, a uczucie bezradności daje o sobie coraz bardziej znać. Uczucie ulgi dla żałobników jest bardzo trudne. Wiąże się ze wstydem i poczuciem winy wobec zmarłego. Pojawia się myśli o własnym egoizmie i poczucie, że jest się złym człowiekiem.

Żałoba suicydalna

Kiedy rodzina otrzyma wiadomość o śmierci samobójczej bliskiej osoby, w pewnym sensie traci prywatność przeżywania straty. Obecność policji, lekarza, prokuratora w połączeniu z atmosferą podejrzliwości nie sprzyja spokojnemu przeżywania żałoby. Czasami informacja o samobójstwie podana jest do społeczności lokalnej, a jak wiemy, odebranie sobie życia obarczone jest stereotypami. To wszystko utrudnia pożegnanie się ze zmarłym, a więc i proces żałoby suicydalnej jest zaburzony.

Przed człowiekiem w żałobie po śmierci samobójczej bliskiej osoby stoją takie zadania jak porzucenie iluzji, że można było coś zrobić, aby nie dopuścić do śmierci. Kolejnym aspektem jest akceptacja, że zmarły podjął decyzję o zakończeniu życia. To może być trudne, ale warto małymi krokami pozwolić sobie na przeżywanie żałoby na własne sposoby, godne dalsze życie i wyzwolenie się od cierpienia.

Traumatyczne doświadczenie

Okoliczności zdarzenia mogą być dodatkowym czynnikiem obciążającym. Bycie świadkiem samobójstwa lub znalezienie ciała ukochanej osoby mogą spowodować wystąpienie reakcji posttraumatycznych. To jednocześnie sprawia, że proces żałoby może być bardziej skomplikowany. Traumatyczne mogą być wszelkie procedury policyjne – zabezpieczenie przedmiotów, śledztwo czy nie było udziału osób trzecich, przesłuchanie bliskich. Czasami zmasakrowany obraz ciała utrwala się w pamięci i utrudnia przypomnienie sobie ukochanej osoby za życia.

Jak wspierać dziecko w żałobie suicydalnej?

Rozmowa z dziećmi o popełnieniu samobójstwa przez członka rodziny jest trudna i wymaga starannego przemyślenia. Ważne jest, aby nie unikać rozmowy i nie pozostawiać niedomówień. Poznanie prawdy przez dziecko uchroni je przed szokiem, kiedy dowie się przypadkiem od kogoś z otoczenia. Takie doświadczenie bardzo podkopuje zaufanie malucha do najbliższych i zaburza relacje.

Czasami rodzice nie chcą powiedzieć dziecku, że bliska osoba popełniła samobójstwa. Niekiedy boją się jego reakcji lub obawiają się trudnych pytań. Bywa i tak, że chcą, aby dziecko zachowało „dobry” obraz zmarłego. Mimo wszystko warto spróbować powiedzieć dziecku o okolicznościach śmierci ukochanej osoby. Należy obserwować reakcję dziecka i odpowiednio reagować na pojawiające się emocje. Na pewno dobrze jest rozmawiać o uczuciach, aby ono mogło lepiej je zrozumieć. Tak samo warto odpowiadać na wszystkie pytania, chociaż nie zawsze może być to łatwe.

Tym, co pomoże dziecku w zmaganiu się z własną żałobą jest obecność osoby, która będzie mogła go wysłuchać, bez osądzania i zaprzeczania jego uczuciom. Na pewno konfrontacja z bólem, a nie zaprzeczanie jemu pozwoli uporać się ze stratą.

Gdy dziecko dowie się, że ktoś popełnił samobójstwo, może zapytać, co to znaczy. Przykładowo, można powiedzieć, że osoba umarła z powodu choroby, która była w jego głowie, tak jak inni umierają z powodu chorób fizycznych. Można wskazać na brak sił do zniesienia ciężaru doświadczeń życiowych.

Wsparcie i poczucie bezpieczeństwa

Należy zapewnić, że dziecko nic złego nie zrobiło i w żaden sposób nie przyczyniło się do śmierci bliskiej osoby. Niekiedy dziecko zastanawia się, czy samobójstwo jest złe i czy ukochana osoba pójdzie do nieba. Na pewno warto unikać oceny, tylko uświadomić dziecko, że być może osoba nie szukała pomocy lub po prostu nie mogła sobie poradzić z chorobą w głowie. Dobrym rozwiązaniem jest uświadomienie dziecka, gdzie należy szukać pomocy, gdy czuje się smutek.

Być może będzie miało wiele pytań, wątpliwości i warto mu na to pozwolić. Odpowiedzi pomogą mu poradzić sobie  z podobnymi sytuacjami w przyszłości. Na pewno warto uświadomić dziecko, że zawsze może porozmawiać na temat śmierci, żałoby i zadawać pytania na ten temat. Dobrze jest podkreślić, że nie będą tak zawsze się czuły i nieprzyjemne emocje kiedyś będą słabsze.

Może tak się zdarzyć, że tuż po zdarzeniu rodzic nie będzie w stanie rozmawiać o tym, co się stało. Zawsze można wrócić do tematu później i wytłumaczyć dziecku, że byli zbyt zdenerwowani, aby poruszać temat straty.

Po śmierci samobójczej bliskiego dziecko może czuć się opuszczone i obawiać się, że osoba zmarła wcale go nie kochała. Pojawić się może poczucie winy, że źle się myślało o tej osobie lub było niegrzecznym. Złość na zmarłego, Boga również jest naturalnym uczuciem. Niekiedy dziecko boi się, że zostanie samo bez opieki i, że w przyszłości znowu ktoś je zostawi. Najważniejsze, aby dawać dziecku przestrzeń na wyrażanie obaw i niepokoju. Wspieranie najmłodszych i towarzyszenie w trudnych sytuacjach jest niezbędne, aby dziecko przeszło proces żałoby i nie utraciło poczucia bezpieczeństwa.

Samobójstwo pozostawia wiele pytań bez odpowiedzi. Mierzenie się z informacjami na temat bliskiego, piętna społecznego nie pomaga w składaniu historii życia na nowo. Ważne, aby społeczeństwo wyciągnęło pomocną dłoń w kierunku osoby w żałobie i nie pogłębiało jej izolacji. Śmierć samobójcza sama w sobie sprawia, że pojawia się uczucie wstydu i poczucia winy, a więc warto, aby znajomi i rodzina byli źródłem wsparcia.

Gdzie szukać pomocy?

Fundacja „Nagle sami” – bezpłatny telefon wsparcia 800 108 108, czynny w dni powszednie od 14.00 do 20.00

Niebieska Linia Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie 800 120 002 – bezpłatna linia jest czynna 24h/dobę

Przyjaciele.org – internetowe forum wsparcia „razem przeciw samobójstwom”

Kryzysowy Telefon Zaufania 116 123 (darmowy, czynny codziennie od 14:00 do 22:00)

Całodobowa, bezpłatna infolinia dla dzieci i młodzieży, rodziców oraz nauczycieli 800 080 222

ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania tel. 22 484 88 01 (czynny w poniedziałki i czwartki od 17.00 do 20.00)

Inne numery kontaktowe dla osób w kryzysie emocjonalnym