26 wrz Zespół stresu pourazowego (PTSD) – objawy
PTSD (zespół stresu pourazowego) jest następstwem traumatycznego wydarzenia, które zagrażało życiu lub zdrowiu. Pojawić się może także wskutek informacji o śmierci bliskiej osoby oraz byciu świadkiem traumatycznego zdarzenia. Do takich okoliczności zaliczamy np. wypadek samochodowy, atak terrorystyczny, napad, gwałt i inne.
Jako gatunek jesteśmy uwarunkowani, aby naturalnie dojść do zdrowia i równowagi psychicznej. PTSD zaczyna się w momencie, kiedy swobodny proces zdrowienia zostaje zaburzony. Na stresor traumatyczny nie możemy się przygotować ani w żaden sposób go przetworzyć, ponieważ w danym momencie przekracza nasze możliwości radzenia sobie z nim. Jakie są objawy PTSD i kiedy powinniśmy zgłosić się po pomoc?
Nadmierne pobudzenie
Nadmierna reakcja na sytuacje, które w większości przypadków nie niosą zagrożenia. Człowiek jest w ciągłej gotowości, żeby zareagować, jeśli zdarzenie znowu się powtórzy. Kolejnym objawem może być wyolbrzymiony odruch przestrachu, czyli motywacja do walki lub ucieczki przed zagrożeniem. Nadmierne pobudzenie przejawia się także w wybuchach złości, impulsywności oraz drażliwości. Pojawiają się problemy z zasypianiem lub ze snem, problemy z koncentracją oraz nadmierna czujność.
Ponowne odtwarzanie traumy
W tym przypadku mamy do czynienia z powracającymi, intensywnymi wspomnieniami zdarzenia traumatycznego, które są przeżywane, tak jakby działy się w teraźniejszości. Mogą pojawić się obawy, że „to znowu się stanie”. Nawracają przykre sny, wrażenia dźwiękowe, zapachowe lub flashbacki (mamy poczucie, że ponownie przeżywamy traumatyczne wydarzenie). Człowiek nagle może się poczuć, jakby wydarzenie traumatyczne nastąpiło ponownie. Kolejnym objawem jest intensywny stres podczas ponownego kontaktu ze zdarzeniami przypominającymi traumę. Może pojawić się fizjologiczna reaktywność podczas ponownej ekspozycji na sygnały przypominające zdarzenie (np. duszności, pocenie się). Częste myśli, wspomnienia lub obrazy dotyczące epizodu traumatycznego pojawiają się niezależnie od woli.
Unikanie
Usiłowanie unikania/tłumienia myśli, uczuć, aktywności związanych z traumą. Może pojawić się zaprzeczenie, niepamięć lub wyparcie zdarzenia traumatycznego. Zdecydowanie nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych związane jest z unikaniem. Pojawia się próba obrony przed niebezpieczeństwem przez ograniczenie kontaktu ze światem. Nastąpić może wycofanie z codziennych aktywności, które kiedyś przynosiły radość. Charakterystycznym objawem jest brak motywacji do zmian oraz poczucie izolacji.
Zmiany w myśleniu i nastroju
W tym przypadku może pojawić się zmniejszenie zainteresowania ważnymi zajęciami, uczucie obojętności lub chłodu oraz poczucie braku perspektyw na przyszłość.
Doświadczenie traumatyczne
Trauma może sprawić, że człowiek straci wiarę w sprawiedliwy, bezpieczny świat i przewidywalną codzienność. Na skutek wydarzenia może utracić dotychczasową koncepcję siebie, poczucie kontroli i sprawstwa. Codzienność może skupiać się na wyczekiwaniu na atak, aby w razie konieczności obronić się. Niekiedy osoba żyje w ciągłym poczuciu zagrożenia, a dominującą emocją jest lęk. Nie u każdego człowieka, który przeżył traumę, rozwinie się PTSD. Chorobę można zdiagnozować, wtedy gdy objawy utrzymują się miesiąc i mają negatywny wpływ na codziennie życie. W tym przypadku warto zgłosić się o pomoc do specjalisty, który pomoże uporać się z doświadczeniem traumatycznym.
Od czego zależy pojawienie się PTSD?
Na to pytanie nie ma jednoznacznej odpowiedzi i na pewno na rozwój PTSD wpływa wiele czynników. Zespół stresu pourazowego może (ale nie musi) pojawić się w momencie, kiedy po doświadczeniu traumatycznym człowiek nie otrzyma odpowiedniego wsparcia społecznego. Ważne jest, aby w tak trudnej sytuacji można było z kimś porozmawiać, kto nie będzie oceniał, obwiniał, tylko wysłucha. Otrzymanie właściwej pomocy medycznej również pomaga przetrwać ten czas i lepiej sobie poradzić z traumatyczną sytuacją.
Warto zwrócić uwagę na czynniki biologiczne w postaci funkcjonowania pod kątem osobowości – introwersja i neurotyzm, czyli niestabilność emocjonalna korelują z pojawieniem się zaburzenia stresowego pourazowego. Na PTSD częściej narażone są osoby wysokoreaktywne, czyli wysokolękowe.
Nie bez znaczenia jest także fakt, czy osoba obecnie lub w swojej historii cierpiała na depresję, zaburzenia lękowe, ataki paniki, czy też była uzależniona od substancji psychoaktywnych. Zdecydowanie częściej PTSD doświadczają osoby, przeżywając traumy, których sprawcą był człowiek. Jest szansa, że łatwiej poradzimy sobie z przepracowaniem np. doświadczenia powodzi, trzęsienia ziemi niż przemocy czy gwałtu. PTSD jest częstsze, jeśli w przeszłości jednostka doświadczyła już traumy. Kolejnym czynnikiem ryzyka jest trudna historia rodzinna i wykształcony pozabezpieczny system przywiązania.
Szacuje się, że PTSD pojawia się dwa razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. Wytłumaczyć to możemy większą wrażliwością emocjonalną kobiet. Według statystyk co trzecia osoba doświadcza poważnych urazów psychicznych, a u około 10-20% wykształca się PTSD.